Wat is Europa? Verleden, heden en toekomst

046

Wat is Europa? Verleden, heden en toekomst

Beschrijving

Europa heeft zichzelf eeuwenlang als de beschaving bij uitstek beschouwd. Belangrijke pijlers van het Europese zelfbeeld zijn de klassieke tradities van het antieke Griekenland en Rome, de vorming van universiteiten en naties in de Middeleeuwen, het humanisme van de Renaissance en de Verlichting in de 18e eeuw. Het beeld van een verlicht, beschaafd Europa werd tot in alle hoeken van de wereld uitgedragen, vaak met harde hand. Deze geschiedenis is nog altijd prominent aanwezig in het na-oorlogse project Europa: de preambule van de Europese grondwet spreekt van een inspiratie uit ‘de culturele, religieuze en humanistische tradities van Europa, die ten grondslag liggen aan de ontwikkeling van de universele waarden van de onschendbare en onvervreemdbare rechten van de mens en van vrijheid, democratie, gelijkheid en de rechtsstaat’. Onderzoek naar de fundamenten van Europa kan een realistisch(er) beeld scheppen van de wordingsgeschiedenis van Europa en daarmee meer duidelijkheid geven over de toekomst van Europa.

Verbindend karakter

Om zicht te krijgen op de fundamenten van Europa is onderzoek nodig vanuit verschillende invalshoeken, zoals rechten, geschiedenis, filosofie, economie, sociologie en religiewetenschappen. Opgedane inzichten kunnen benut worden in het proces van de verdere Europese integratie, die bepalend zal zijn voor de toekomst van Europa. Als Nederlandse burgers, ondernemingen, maatschappelijke partijen en de Nederlandse Staat de kansen en uitdagingen van de toekomst optimaal willen kunnen benutten, is het belangrijk om die fundamenten te kennen. Met die kennis is het (beter) mogelijk om internationaal aansluiting te krijgen en te houden bij maatschappelijke en economische vraagstukken en kansen nu en in de toekomst. Voorbeelden van vragen die leven: Hoe beïnvloeden globaliseringsprocessen begrippen van burgerschap, soevereiniteit, nationaliteit en democratie? Hoe kunnen instituties die vrijheid en gelijkheid moeten bevorderen zich aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen? Kan het Europese experiment met kapitalisme en democratie zich handhaven in de 21ste eeuw? Welke rol spelen minderheden, al of niet met een Europese achtergrond, in het vormgeven van een kleurrijk Europa? Hoe kan de Europese Unie slagvaardig reageren op nieuwe uitdagingen, crises en meer sluipende vraagstukken zoals vergrijzing en klimaatverandering?