033

Hoe staat het met de vitaliteit van en het vertrouwen in de democratie, en hoe kunnen deze worden versterkt?

Beschrijving

De legitimiteit van nationale representatieve democratie staat onder druk doordat haar instellingen voor nieuwe uitdagingen staan. De instituties van de representatieve democratie dateren uit de 19e eeuw, maar zijn ze ook geschikt voor de 21see eeuw? Burgers zijn beter opgeleid dan vroeger, zijn mondiger en beter georganiseerd. Bestuursmacht moet worden gedeeld met andere landen, met private partijen en lagere overheden, terwijl het nationale parlement deze niet direct controleert. Bovendien bestaat er, mede onder invloed van de financiële crises, een ontwikkeling naar zogeheten non-majoritarian instituties: instellingen die belangrijke politieke besluiten nemen, zonder een direct mandaat van de kiezer, zoals bijvoorbeeld de Europese Centrale Bank en tal van andere onafhankelijke marktautoriteiten en toezichthouders als AFM, NZA en ACM. Dit roept een reeks van vragen op over de vitaliteit van de democratie en over mogelijke aanpassingen ervan. Kan de werking en de legitimiteit van de democratische instituties worden versterkt door meer gebruik te maken van opinieonderzoeken, burgerinitiatieven, referenda, of zelfs van loting? Zijn er alternatieven voor politieke partijen en parlementen?

Verbindend karakter 
De vitaliteit van de democratie is van eminent maatschappelijke belang. We weten inmiddels een heleboel over de ontwikkeling van legitimiteit in Westerse samenlevingen. Zo blijkt onder burgers de steun voor het principe van democratie nog steeds groot, maar is het vertrouwen in politici en politieke partijen in veel landen en onder veel burgers laag. Aanzienlijk minder weten we over de invloed van genoemde fragmentatie van bestuursmacht op legitimiteit, terwijl dit een cruciale ontwikkeling is in het openbaar bestuur. Zijn er andere manieren mogelijk om namens de samenleving te spreken, zoals bijvoorbeeld deliberatieve vormen van democratie, loting of internet-opiniepeilingen? Blijft ons land dan wel bestuurbaar? Op grond van welke legitimiteit opereren de non-majoritarian instituties? Hierbij gaat het zowel om empirisch, beschrijvend onderzoek, als om evaluatieve en normatieve vragen. Ook zijn hier belangrijke ontwerpkwesties aan de orde. Welke vormen van institutionele vernieuwing van de representatieve democratie zijn mogelijk, nodig en wenselijk? Bij de beantwoording van deze vragen kan worden voortgebouwd op de sterke Nederlandse traditie van vergelijkende politicologie en van bestuurskundig, ethisch, historisch en rechtswetenschappelijk onderzoek.

Beleidsagenda's

BuZa
Hoe kan Nederland, met het oog op een krachtiger Eurozone en een krachtiger Europees buitenlands- en veiligheidsbeleid, bijdragen aan meer draagvlak onder burgers voor de EU door een concretere invulling van solidariteit en soliditeit binnen de Eurozone en de bredere EU?
Horizon 2020
Secure societies - protecting freedom and security of Europe and its citizens
I&M
Energieke samenleving
Toon alle beleidsagenda's

Onderzoeksagenda's

CPB
Ramingen van de economische ontwikkeling
CPB
Analyse van verkiezingsprogramma’s van politieke partijen en
CPB
kwantitatief en kwalitatief onderzoek op een groot aantal gebieden
Toon alle onderzoeks­agenda's